W księgach metrykalnych rzymsko-katolickiej parafii Mariampol w byłym województwie stanisławowskim (z okresu zaboru austriackiego) można znaleźć następującą notę:

Może kiedyś po latach, gdy nikogo z końca 19 stulecia nie będzie, wielu tu zaglądnie i o przeszłości dowiedzieć się zechce. Z tych zapisków, jakie się do tego czasu zachowały w metrykach, niewiele się dowiedzieć można o początkach Mariampola i kościoła (…) Lud tu biedny, bo grunta rozdrobnione, a zarobków mało (…) Liczba łacinników w samym miasteczku nie wzmogła się, więcej na przedmieściu Wołczkowie, a najwięcej w Delejowie, którego mieszkańcy – szlachta bardzo jest ubogą, a jednak jak dotychczas w związki małżeńskie nie wchodzi z chłopami. W roku 1883 obchodzono i tu pamiątkę Odsieczy Wiedeńskiej dnia 12 września uroczyście, bo to właśnie okolica, która w czasie napadów tatarskich najwięcej ucierpiała (…)

     Powyższe oddaje jak trwałą okazała się warstwa społeczna, zwana szlachtą cząstkową, która - mimo wielu przeciwności losu - ze swoimi zwyczajami, przywiązaniem do tradycyjnego systemu wartości, swoistym poczuciem estetyki a także świadomością polityczną, była grupą społeczną, wpisującą się w obraz niejednej polskiej wsi, a przy tym odporną na działania zaborców, dążących do germanizacji /względnie/ rusyfikacji polskiego społeczeństwa.
     Ogromnie się cieszę, że możemy ponownie spotkać się - tym razem w gościnnych murach Instytutu Historycznego - celem omówienia fenomenu drobnej szlachty cząstkowej.
     W imieniu reprezentowanego przeze mnie Związku Szlachty Polskiej pragnę gorąco podziękować współorganizatorom: Instytutowi Historycznemu Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Polskiemu Towarzystwu Heraldycznemu, za możliwość kontynuacji tematyki podjętej w czerwcu ubiegłego roku. Już dziś składam szczere podziękowania prelegentom, moderatorom oraz uczestnikom panelu dyskusyjnego za przyjęcie zaproszenia do udziału w niniejszej konferencji i przygotowanie na pewno świetnych wystąpień. Dziękuję również publiczności za przybycie w dniu dzisiejszym.
     Na koniec wyrażam głęboką nadzieję na zbliżenie się w podsumowaniu niniejszej konferencji do odpowiedzi na pytanie, w czym tkwi fenomen drobnej szlachty cząstkowej, bo też nie może być prostej odpowiedzi na to pytanie. Czy fenomen ten może być źródłem dążeń opozycji na Białorusi oraz znacznej części społeczeństwa ukraińskiego (zwłaszcza na zachodniej Ukrainie) do integracji ze strukturami zjednoczonej Europy? Wreszcie, czy fenomen ten może być nadal motorem zmian politycznych oraz wydarzeń historycznych, jakie zaszły w wolnej Polsce, począwszy od 1989 roku?

(Adam Biliński)